Mentalno zdravlje

Mentalno zdravlje predstavlja stanje psihičke dobrobiti u kojem sportistkinja može da ostvari svoje sposobnosti, nosi se sa stresom svakodnevice, uči, radi i doprinosi zajednici. U sportu, ono uključuje emocionalnu (kako se osjećamo), kognitivnu (kako mislimo) i društvenu (kako se odnosimo prema drugima) stabilnost.

Epidemiološki podaci pokazuju da psihološki problemi, uključujući stres i poremećaje raspoloženja, čine oko 20 % svih oboljenja kod sportistkinja. Pritisak povezan sa izgledom je naročito izražen u estetskim sportovima: 8,4 % adolescentkinja zadovoljava kliničke kriterijume za poremećaj ishrane, a 19,3 % praktikuje kompulsivno vježbanje. Tranzicija u majčinstvo može pojačati rizik od tjeskobe ili postporođajne depresije zbog sukoba između potrebe za brigom o novorođenčetu i povratkom intenzivnim treninzima. Profesionalne sportistkinje često strahuju i od gubitka sponzorstava ukoliko uzmu duži odmor. Prisilni prestanak karijere (povreda, raskid ugovora) dodatno vodi osjećaju gubitka identiteta i svrhe, s rizikom od dugotrajne depresije i anksioznosti.

S druge strane, redovno vježbanje potdstiče lučenje endorfina, smanjuje stres i anksioznost, poboljšava raspoloženje, san i kognitivne funkcije, te jača društvenu mrežu podrške kroz timske aktivnosti. Međutim, hronični relativni energetski deficit (RED‑S) direktno povećava rizik od depresije, umanjuje motivaciju, narušava koncentraciju i vodi u društvenu izolaciju.

Za jačanje mentalne otpornosti ključno je uvođenje psiholoških treninga u godišnje planove: kroz faze pripreme, predtakmičenja, takmičenja i tranzicije razvijaju se povjerenje, motivacija, kontrola pažnje i sposobnost upravljanja stresom. Alati mogu uključivati progresivnu mišićnu relaksaciju, vođenu vizualizaciju, pozitivni unutrašnji dijalog, postavljanje realističnih ciljeva i tehnike disanja/mindfulness  za aktivaciju parasimpatičkog sistema i smanjenje kortizola.

Programi se moraju individualizovati prema starosnoj dobi, sportu i stilu suočavanja svake sportistkinje, uz kontinuiranu saradnju sportskog psihologa, trenera, fizijatra i nutricioniste. Rano planiranje tranzicije karijere dokazano smanjuje osjećaj gubitka identiteta i štiti od depresije kod završetka karijere. Jak društveni kontekst, grupne radionice, mentorstvo bivših sportistkinja i karijerni coaching, pomaže redefinisanju samopercepcije i jačanju podrške.

Treneri i medicinski timovi trebalo bi da prođu obuku za prepoznavanje ranih znakova stresa, anksioznosti i depresije, te da obezbijede redovne “mentalne provjere” (ankete o raspoloženju, motivaciji i stresu) kao dio godišnjeg plana pripreme.