Endokrinološki aspekti
- Specifične oblasti
- 28 Jula, 2025
Endokrinološki aspekti odnose se na hormone, tj. hemijske glasnike koje žlijezde u tijelu luče da bi regulisale rast, metabolizam, reprodukciju i oporavak nakon treninga. Kod sportistkinja je ravnoteža hormona naročito osjetljiva na intenzivan trening i ishranu.
Kada organizam nema dovoljno energije (RED‑S), pada nivo hormona štitne žlijezde (T3), a raste kortizol, što usporava metabolizam i čini da se osjećate hladnije i umornije. Istovremeno, padaju i anabolički hormoni kao što su IGF‑1 i leptin, što dodatno narušava oporavak mišića i signalizaciju gladi, pa se može izgubiti mišićna i koštana masa.
Još jedan čest problem je i sekundarna amenoreja, gdje stres, prevelik intenzitet treninga ili premalo kalorija utiču na dio mozga (hipotalamus) da “priguši” signale jajnicima. Zbog toga izostaje LH i FSH, a bez njih nema ovulacije i menstruacije. Ovo nije samo “preskakanje” ciklusa, već tijelo štedi energiju nauštrb reprodukcije i koštanog zdravlja.
Suprotan poremećaj je sindrom policističnih jajnika (PCOS), gdje dolazi do viška muških hormona (androgena), neredovnih ili izostalih ciklusa i insulinske rezistencije. U ovom stanju jajnici stvaraju puno sitnih folikula (cista), a žene često imaju akne, pojačanu dlakavost i poteškoće s plodnošću. PCOS pogađa oko 6–15 % žena reproduktivnog doba, a dijagnoza se zasniva na kliničkim znakovima i nalazima na ultrazvuku ili povišenom odnosu LH:FSH u krvi .
Poremećaji rada štitne žlijezde (hipotireoza ili hipertireoza) takođe mogu ometati performanse i oporavak. Hipotireoza usporava metabolizam, dovodi do umora i debljanja, dok hipertireoza može uzrokovati nemir, gubitak mišićne mase i probleme sa srcem. Jednostavnim pregledom hormona TSH i T4 može se brzo utvrditi stanje štitne žlijezde.
Konačno, insulinska rezistencija, kada ćelije slabo reaguju na insulin, remeti ravnotežu šećera u krvi i povećava rizik od metaboličkog sindroma. Iako je češća u PCOS-u, može se javiti i kod sportistkinja s niskom energetskom raspoloživošću zbog poremećenih signala gladi i prejedanja u pauzama treninga.
